حبس در فرهنگ اسلامی مجازات اصیل نیست مجازات اضطراری است

در حوزه فرهنگ نیز، اجرای این قوانین نیاز به آموزش و تغییر نگرش و رویکرد دارد. چند معاونت در این عرصه دخیل هستند از جمله معاونت آموزش که دوره‌هایی برای تعلیم قضات اجرا کرده و در حال پیگیری است. ماهم در برنامه‌های فرهنگی خود یکی از مسائلی که به طور جدی نسبت به فرهنگ‌سازی دغدغه داریم و دنبال می‌کنیم، همین جایگزینی حبس و کاهش حبس است. حبس در فرهنگ اسلامی، به عنوان یک مجازات اصیل، شناخته نمی‌شود بلکه این موضوع از باب اضطرار است که جایی به ناچار فردی را حبس کنند اگر هیچ راه دیگری نداشته باشیم نوبت به حبس در مقام مجازات می‌رسد. حبس برای جایی است که ترس از فرار و امثالهم باشد. ما در مجازات اسلامی شلاق، قطع ید، اعدام و موارد دیگری داریم اما حبس در اصل مجازات اسلامی وجود ندارد مگر به ندرت و از باب ضرورت. جایی که کسی مجرم و ممکن است فرار کند. اما اگر دو نفر شاکی و متشاکی هستند فورا به سمت حبس برویم هیچ وجهی ندارد و باید نگرش قضات در این زمینه تغییر کند.

متأسفانه حبس، به عنوان ساده‌ترین اقدام برای برخی قضات شناخته شده است

مثلا در جایی برای تضمین شروع به حبس می‌کنیم که این کار غلط است و برای تضمین نباید فرد را حبس کرد. حبس آخرین راه است. متاسفانه این فکر و فرهنگ به عنوان ساده‌ترین کار برای قاضی که فورا دستور حبس بدهد شناخته شده است و باید این تغییر نگرش به وجود آید که این روش درست نیست بلکه باید حبس آخرین راه باشد و ما از قول شرف می‌توانیم آغاز کنیم تا اینکه فرد، شخصی را به عنوان وکیل معرفی کند، یا وثیقه بیاورد و اشکال دیگر تضمین استفاده کنیم تا نوبت به حبس نرسد. خیلی از حبس‌هایی که اتفاق می‌افتد مربوط به مواردی است که قرار نیست فرد حبس شود و اصلا حکمی برایش صادر نشده بلکه فعلا او را نگه می‌دارند تا تکلیف مشخص شود. خب ما باید برای این رویه جایگزین پیدا کنیم که مقداری به تغییر نگرش و مقداری به تضمین‌های دیگر نیاز دارد.

حبس‌زدایی، نیازمند اصلاح قوانین دیگر غیر از قانون مجازات هم است/کم‌کاری بانک‌ها منجر به پرکاری قوه‌قضاییه شده است

حبس‌زدایی مقوله بسیار مهمی است که بخشی از آن به قوانین و اصلاح قوانین برمی‌گردد. قانون جدید مجازات اسلامی که با تغییر و اصلاحاتی به تصویب رسید بازهم کافی نیست و این اصلاحات باید در قوانین دیگر از جمله قانون چک که در آن هم مجازات حبس پیش‌بینی شده است، اعمال شود. چه لزومی دارد که ما در جریان یک کار حقوقی که دو نفر معامله می‌کنند و ضامن چک باید بانک باشد،‌ ضامن را قوه‌قضاییه و زندان قرار داده‌ایم. ضامن چک در کشورهای دیگر، اول اعتبار فرد را می‌سنجند و بعد چک می‌دهند و بعد از آن، بانک اعتبار فرد را ضمانت می‌کند. مثل صدور ال‌سی‌ها در معاملات خارجی، بانک متعهد می‌شود و تضمین می‌کند. اینجا هم باید همین اتفاق بیفتد. بانک ما کم‌کاری می‌کند البته این کم‌کاری براساس قانون است و قانون باید اصلاح شود. کم‌کاری برای بانک‌ها ایجاد شده و پرکاری برای قوه قضاییه ایجاد شده است. کسی هم که سزاوار نیست به زندان می‌رود و در مجموع چندین سال، چند میلیون زندانی چک ایجاد می‌شود.
تسنیم: اطلاع‌رسانی درباره مجازات‌های جایگزین حبس ضعیف است. معلوم نیست این احکام همچنان صادر می‌شود یا خیر. شما در جریان این احکام قرار می‌گیرید یا خیر. آیا نمی‌توان سایر قضات را از این احکام مناسب جایگزین حبس مطلع کرد؟

صادقی: واقعیت این است که این احکام همچنان صادر می‌شود اما ما باخبر نمی‌شویم چون اطلاع ما نسبت به این همه پرونده ممکن نیست مگر موارد خاص و برگزیده را بخواهیم تا اعلام کنند. این کار را می‌توان انجام داد و شایسته است برخی موارد که می‌تواند الگوسازی کند تا هم جامعه و هم خود قضات آگاه شوند می‌تواند اعلام شود و ما پیشنهاد می‌کنیم به همه دادگستری‌های سراسر کشور که با رعایت جهات قانونی حفظ حریم اشخاص، خوب است اینگونه احکام زیبابیی که برای مجازات جایگزین حبس صادر شده و می‌توان سازنده و الگو باشد برای سایر بخش‌ها، اعلام شود. گزیده‌ای از این احکام اعلام و تجزیه و تحلیل شود و رسانه‌ها جریان سازی شود تا این کار شایسته نهادینه شود.